Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

Η Τιμή και το Χρήμα: Σχετικά με τη Ρήνη


  • Η τιμή και το χρήμα: Ρήνη μια ηρωίδα που χειραφετείται (απελευθερώνεται)

  • Στην Τιμή και το χρήμα το μάθημα το δίνουν οι γυναίκες. Πρώτη η σιόρα Επιστήμη που υψώνεται πάνω από τον άντρα της και αγωνίζεται να συντηρήσει την οικογένειά της και να ετοιμάσει τις προίκες της για τις τρεις κόρες της, τα θεριά, όπως τις αποκαλούσε. Υψώνεται ακόμη ως ένα σημείο και στη σύγκρουσή της με τον Αντρέα˙ στην περίπτωση όμως αυτή το κίνητρό της δεν είναι απαλλαγμένο από υστεροβουλία και υπολογισμό. Η σιόρα Επιστήμη πίστεψε στο χρήμα, που είναι μια αξία ανταλλακτική, σαν σε πραγματική αξία. Η ήττα της, με την εκούσια παράδοση του μικρού θησαυρού της στον ανταγωνιστή της, έχει το νόημα της ηθικής κάθαρσης.
                            Η ηθική αρχή που διατρέχει όλο το διήγημα επιβάλλεται στο τέλος. Η μορφή όμως που ωριμάζει μέσα από τις σκληρές δοκιμασίες και λυτρώνεται από κάθε είδους υπολογισμό είναι η Ρήν
    η. Τινάζοντας από πάνω της όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις η νεαρή ηρωίδα απελευθερώνεται κοινωνικά και ηθικά. Μέσα της συγκρούεται ο έρωτας με την τιμιότητα, η φύση με την ηθική, για να θριαμβεύσει τελικά η ηθική. Η γυναίκα  αυτή κατανικώντας τις ανθρώπινες και κοινωνικές αδυναμίες δίνει ένα ράπισμα στον άντρα που στάθηκε ανάξιος να θυσιάσει τις κοινωνικές προλήψεις της τάξης του για την αγάπη.  
                          Το μάθημα είναι ηθικό: ο θρίαμβος του χρέους και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αντί για την υποταγή και την εξαχρείωση.  Το μακρινό δίδαγμα του Διονυσίου Σολωμού; Ίσως. Η σκέψη αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι ο Θεοτόκης στο πρόσωπο της Ρήνης προβάλλει μια μορφή ιδανική. Όμως το δίδαγμα έχει μπολιαστεί τώρα από την ιδεολογία. Ο Θεοτόκης προβάλλοντας την ηρωίδα του ως πρότυπο αγωνιστικού ατόμου μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία, δείχνει ένα δρόμο που εκφράζει την ιδεολογία και τα οράματα του, χωρίς όμως αυτό να ζημιώνει το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Από όλα τα έργα του Θεοτόκη μόνο η τιμή και το χρήμα έχει μια πνοή αισιοδοξίας.

    Γ.Δ. Παγανός, Η νεοελληνική πεζογραφία, Θεωρία και πράξη, εκδ. Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1983, σσ.  190-191



Η Τιμή και το Χρήμα: Καταληκτικά ερμηνευτικά συμπεράσματα
·        
         Τα αφηγηματικά πλαίσια


Στη νουβέλα Η Τιμή και το Χρήμα καταγράφεται ένα ευρύτερο και ένα στενότερο αφηγηματικό πλαίσιο. Στο πρώτο, το ευρύτερο, καταγράφονται συμπτώματα, σύνδρομα και καταστάσεις κοινωνικής και πολιτικής σήψης (ρουσφέτια, κομματάρχες, λαθρεμπόριο, φτηνές συναλλαγές, εκμετάλλευση του ανθρώπινου μόχθου).


·         Οι ήρωες του αφηγημένου μύθου


Σ΄ αυτό το ευρύτερο πλαίσιο εντάσσονται οι ήρωες του αφηγημένου μύθου (=της ιστορίας που μας παρουσίασε ο αφηγητής): η σιόρα Επιστήμη, η Ρήνη, ο Αντρέας, ο Τρίνκουλος, ο Σπύρος κλπ., καθώς και η ιστορία αγάπης ανάμεσα στη Ρήνη και τον Αντρέα. Οι κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις και θεσμοί, όπως αυτός της προίκας επηρεάζουν τις ενέργειές τους, τον τρόπο της σκέψης και την ουσία της ζωής τους. Όλα τα πρόσωπα είναι, τελικά, τα θύματα αυτής της κοινωνικής νοσηρότητας. Η τρυφερή ιστορία της Ρήνης και ο ρομαντισμός της αγάπης, μέσα στη λογική του θεσμού της προίκας και της αντίληψης ότι όλα είναι φτηνή συναλλαγή, βουλιάζουν και πεθαίνουν.



·         Η υγιής αντίδραση της Ρήνης (ιδεολογία εύρωστης ηθικής)  

Η μόνη υγιής αντίδραση είναι αυτή της Ρήνης, που δε δέχεται να υποβιβάσει την αγάπη σε επίπεδο αγοραίας συναλλαγής. Όλοι, βέβαια, οι βασικοί ήρωες αναθεματίζουν την κυριαρχία της δεύτερης «αξίας» που προβάλλει ο τίτλος του έργου, αυτής δηλαδή του χρήματος, αλλά και όλοι γίνονται θύματά της. Στο κείμενο όμως δεν υπάρχει μόνο αυτή η πτυχή, με τους εξαχρειωμένους (διεφθαρμένους) κοινωνικούς θεσμούς. Υπάρχει, παράλληλα και μια ιδεολογία εύρωστης ηθικής, που την ενσαρκώνει και την εκφράζει η Ρήνη με την τελική της στάση και άρνηση. Σύμφωνα μ’ αυτή την ηθική, η αγάπη δε γίνεται, δεν μπορεί να γίνει, αντικείμενο συναλλαγής. Αυτή ακριβώς η θέση είναι και η αισιόδοξη οπτική του συγγραφέα, που ως τελική κατάσταση κυριαρχεί και χρωματίζει το τέλος του αφηγήματος (της νουβέλας δηλαδή)



Νικήτας Παρίσης, Νέα Ελληνικά - πέντε αφηγηματικά κείμενα (ερμηνευτικές προσεγγίσεις), Γ’ Ενιαίου Λυκείου, εκδ. Πατάκη Αθήνα 2000, σσ. 44 - 45



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου