Κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες: Διαγώνισμα

Νεοελληνική Γλώσσα Α' Λυκείου

Κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες

• Γλώσσα και Σχολείο: Η σχολική γλώσσα: γλωσσικές πρακτικές μαθητών μαθητριών έξω από την τάξη

• Γλώσσα και Φύλο: Γλωσσικές πρακτικές μαθητών – μαθητριών στo προαύλιο

Ειδικές γλώσσες: Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, Γλωσσολογία, Ψυχολογία, Παιδαγωγική Κείμενο

‘Ένα γεγονός που έχει πιστοποιηθεί από την έρευνα σε διεθνές επίπεδο αναφέρεται στο ότι τα δυο φύλα παίζουν ως επί το πλείστον χωριστά στο χώρο της αυλής του σχολείου κατά την ώρα του διαλείμματος. Έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο που παρατήρησαν την καθημερινή ζωή παιδιών 6-11 ετών σε διάφορες χώρες (Φιλιππίνες, Ιαπωνία, Ινδία, Μεξικό, Η.Π.Α.) συμπέραναν ότι «οι ομόφυλες συγκεντρώσεις στο παιχνίδι είναι φαινόμενο ‘οικουμενικό’ και ‘ανθεκτικό’, το οποίο εντοπίζεται ιδιαίτερα σε συνομηλίκους και λιγότερο σε παιδιά διαφορετικών ηλικιών».

         Σε αντίθεση προς το χώρο της αίθουσας διδασκαλίας όπου η συμπεριφορά των παιδιών είναι ελεγχόμενη, υπόκειται σε κανόνες και επικρατεί η τάξη, η πειθαρχία και η οργάνωση, στο χώρο της αυλής του σχολείου κυριαρχεί η αταξία, η απειθαρχία και η χαλαρότητα. Τα παιδιά κατά την ώρα του διαλείμματος παίζουν απελευθερωμένα πρόσκαιρα από τους κανόνες που τους επιβάλλει το σχολικό σύστημα και μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα μακριά από την αυστηρή επίβλεψη και την καθοδήγηση των ενηλίκων.

         Εξετάζοντας τη γλώσσα των μαθητών την ώρα του διαλείμματος, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τη γλώσσα των αγοριών ως λιτή, «σκληρή», μη επιμελημένη· έχει σχέση με τα ενδιαφέροντά τους για τον αθλητισμό, τις τηλεοπτικές και κινηματογραφικές ταινίες δράσης και βίας, την προηγμένη τεχνολογία και με τα αντρικά πρότυπα που προβάλλονται από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Έτσι στις καθημερινές συνομιλίες στο διάλειμμα ακούστηκαν από τα αγόρια τακτικά εκφράσεις όπως: «Είμαι Νικοπολίδης, Γιαννακόπουλος, Ρονάλντο, Σουμάχερ, Σπάιντερμαν, Μπρους Λη, Χάρι Πότερ», «Πετάω γρήγορα σαν F-16», «Οδηγώ μια Πόρσε, Λότους», «Τραγουδώ σαν το Ρουβά, τον Τσαλίκη, το Νίνο», «Σκέφτομαι και λογαριάζω γρήγορα σαν (υπολογιστής) Pentium 4».

          Γενικά η ομιλία και η κίνηση των αγοριών φανερώνει ότι επιδιώκουν να προβάλλουν την ατομικότητά τους ακόμα και στα πλαίσια της συμμετοχής τους σε ομάδες. Στις ενέργειές τους διαφαίνεται η διαρκής τάση για υπεροχή, διάκριση και κυριαρχία. Έτσι για τα αγόρια είναι πολύ σημαντική η ενασχόληση με τον αθλητισμό -κυρίως με το ποδόσφαιρο- και την επίτευξη καλών επιδόσεων, η σκληρή/επίπονη δράση, η χρήση χιούμορ και οξύνοιας (περιλαμβανομένων βλασφημιών), η ένδυση με μοντέρνα ρούχα και αθλητικά παπούτσια

         Ο γλωσσικός κώδικας που είναι σε καθημερινή χρήση από τ’ αγόρια διαφοροποιείται ανάλογα με τα πρόσωπα στα οποία απευθύνονται. Έτσι τ’ αγόρια εκφράζονται διαφοροποιημένα σε διαφορετικές κοινωνικο-πολιτισμικές περιστάσεις: όταν τ’ αγόρια απευθύνονται στους συμπαίκτες τους χρησιμοποιούν ένα ιδιόμορφο λεξιλόγιο με πλήθος επαίνων και φιλοφρονήσεων («Είσαι και ο πρώτος, μεγάλε», «Έσκισες, ρε θηρίο», «Πάνω τους, δικέ μου», «Φάγε τους, γίγαντα», «Όρμα τους, λιοντάρι») που προσδίδει στον αποδέκτη του θετικούς χαρακτηρισμούς, οι οποίοι τον τοποθετούν σε εξέχουσα θέση. Αντίθετα όταν απευθύνονται σε αντίπαλες ομάδες αγοριών, τα αγόρια μιλάνε άσχημα και προσπαθούν να προσβάλουν, να «νικήσουν» και να «κατατροπώσουν» με τα λόγια τους αντίπαλους (το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν περιέχει απαξιωτικούς όρους και υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς που αποσκοπούν στη λεκτική εξουθένωση των αντιπάλων). Όταν απευθύνονται στα κορίτσια, οι χαρακτηρισμοί που εκστομίζουν είναι σαφέστατα αρνητικοί, σεξιστικοί και συχνά με εμφανή την πρόθεση υποτίμησής τους («Χάσου από εδώ, Barbie», «Όλο φρου-φρου και αρώματα είστε», «Μόνο λόγια είστε», «Η μπάλα είναι για τ’ αγόρια», «Τι πέρασες το γήπεδο, πασαρέλα;»).

        Η γλώσσα των κοριτσιών, από την άλλη πλευρά, είναι λεξιλογικά «πλούσια», επιμελημένη και «ευγενική». Έχει σχέση με τα ενδιαφέροντά τους για τις αισθηματικές τηλεοπτικές και κινηματογραφικές ταινίες, τη μόδα, τη μουσική, το τραγούδι, το χορό και με τα θηλυκά πρότυπα που προωθούνται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Από τις συνηθισμένες καθημερινές συνομιλίες των κοριτσιών στο διάλειμμα ξεχωρίσαμε εκφράσεις όπως: «Τραγουδώ σαν τη Βανδή, τη Ζήνα, την Καλομοίρα, την Κοκκίνου», «Χορεύω σαν μπαλαρίνα», «Είμαι κούκλα, φωτομοντέλο». Η ομιλία των κοριτσιών χαρακτηρίζεται από πλήθος στερεοτυπικών εκφράσεων. Με τις εκφράσεις αυτές θέλουν να δείχνουν τη γυναικεία ταυτότητά τους. Να δείξουν ότι υιοθετούν τα κοινωνικά πρότυπα και συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις που έχει η κοινωνία απ’ αυτές: να είναι όμορφές, με προσεγμένη εμφάνιση και με όνειρο να πετύχουν στη ζωή ως καλλιτέχνιδες, επώνυμες ή μη.

     Επίσης η ομιλία και η κίνηση των κοριτσιών φανερώνει ότι επιδιώκουν να προβάλλουν τη φιλία, την ομαδικότητα και το πνεύμα της παρέας. Στις ενέργειές τους διαφαίνεται το ενδιαφέρον να είναι μαζί με τις φίλες τους και να μοιράζονται το χρόνο τους μιλώντας και χειρονομώντας με συγκρατημένη ζωηράδα και παίζοντας κόσμια.

      Ο γλωσσικός κώδικας που χρησιμοποιούν τα κορίτσια σε καθημερινή βάση δεν παρουσιάζει, όπως προέκυψε, έντονες διαφοροποιήσεις ανάλογα με τα πρόσωπα στα οποία απευθύνονται, όπως στην περίπτωση των αγοριών. Τα κορίτσια χρησιμοποιούν σε γενικές γραμμές την ίδια γλώσσα που περιγράψαμε και στο επικοινωνιακό πλαίσιο της τάξης: μιλάνε προσεχτικά και ευγενικά, επιμελημένα και με αυτοσυγκράτηση. Η μοναδική περίπτωση που η γλώσσα αυτή διαφοροποιείται σημαντικά είναι όταν δέχονται γλωσσικές προκλήσεις από την πλευρά των αγοριών, οπότε τα κορίτσια αντιδρούν έντονα και ανταποδίδουν τις προκλήσεις με ανάλογο τρόπο.

     Όπως διαπιστώνουν οι Φρειδερίκου και Φολερού (κοινωνιολόγοι της εκπαίδευσης), στην αυλή του σχολείου «κορίτσια και αγόρια χρησιμοποιούν στερεοτυπικές εκφράσεις που αποτυπώνουν το κοινωνικό τους φύλο και υποβάλλουν διαχωρισμούς φύλου, χώρου και δραστηριότητας».

  Εμμ. Χατζηαργυρίου, «Οι έμφυλες σχέσεις στη σχολική τάξη μέσα από τη γλώσσα» (2005)

(Το κείμενο έχει διασκευαστεί για διδακτικούς λόγους.

Όπως εύκολα καταλαβαίνεις, το κείμενο αναφέρεται στη σχολική καθημερινότητα του Δημοτικού σχολείου, κυρίως των Ε’ και ΣΤ’ τάξεων, και σε σχολικά και κοινωνικά δεδομένα πριν το 2005.)

Ερωτήσεις - Ασκήσεις ·

Ερωτήσεις κριτικής πρόσληψης του κειμένου

Α. Δώσε ένα τίτλο στο παραπάνω κείμενο Χρησιμοποίησε στον τίτλο οπωσδήποτε τις ακόλουθες δύο (2) λέξεις (σε οποιαδήποτε πτώση και αριθμό): φύλο, γλωσσικός Μονάδες 10

Β. Χαρακτήρισε κάθε επόμενη φράση ως Σωστή (Σ) ή Λαθεμένη (Λ), ανάλογα με το αν συμφωνεί ή διαφωνεί με το περιεχόμενο του κειμένου

1. Αγόρια και κορίτσια παίζουν συνήθως μαζί στο προαύλιο την ώρα του διαλείμματος. (1η παράγραφος)

2. Στο χώρο της αυλής του σχολείου σπάνια κυριαρχεί η χαλαρότητα η αταξία, και η ανυπακοή. (2η παράγραφος)

3. Στις καθημερινές συνομιλίες στο διάλειμμα ακούστηκαν από τα αγόρια και τα κορίτσια τακτικά εκφράσεις όπως: «Είμαι Νικοπολίδης, Γιαννακόπουλος, Ρονάλντο, Σουμάχερ, Σπάιντερμαν, Μπρους Λη, Χάρι Πότερ». (3η παράγραφος)

4. Τα αγόρια θεωρούν σημαντικό να δείχνουν και να φαίνονται σοβαρά (σοβαροφάνεια), όταν βρίσκονται έξω από τη σχολική αίθουσα. (4η παράγραφος)

5. Τα αγόρια δεν αντιμετωπίζουν, σε γενικές γραμμές, με ευγένεια τα κορίτσια. (5η παράγραφος)

6. Τα κορίτσια πάντοτε μιλούν και συμπεριφέρονται ευγενικά απέναντι στα αγόρια. (7η παράγραφος) Μονάδες 6Χ2: 12

Γ. Σε ποιες περιπτώσεις, σύμφωνα με το κείμενο, αγόρια και κορίτσια χρησιμοποιούν τη γλώσσα όχι απλά ως μέσο επικοινωνία και έκφρασης αλλά ως όπλο; Μονάδες 10

· Άσκηση Λεξιλογίου 1. Εντοπίστε και καταγράψτε οχτώ (8) λέξεις ή εκφράσεις (2 – 5 λέξεις μαζί) του κειμένου που αναφέρονται στη συμπεριφορά των μαθητών και μαθητριών. Μονάδες 8

· Άσκηση σύνταξης κειμένου (Παραγωγή λόγου)

Σύνθεση κειμένου: Άρθρο (θα δημοσιευθεί στο alfaefta.blogspot.com)

Το παραπάνω κείμενο αναφέρεται σε τάξεις Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού.

Πώς διαμορφώνεται η κατάσταση σ’ αυτό το θέμα στο Λύκειο;

Απάντηση σε μορφή άρθρου:

Τίτλος

Ποιο ερέθισμα επικαιρότητας μας οδήγησε στο να γράψουμε αυτό το άρθρο;

Γ’ ενικό πρόσωπο, α’ πληθυντικό πρόσωπο, γ’ πληθυντικό πρόσωπο

Επίσημη γλώσσα, σοβαρό ύφος

Τρεις – τέσσερις παράγραφοι: 60 -120 λέξεις η καθεμιά:

1η παρ. εισαγωγή (πρόλογος), τουλάχιστον 60 λέξεις 

1-2 παρ. κυρίως θέμα, τουλάχιστον 80 λέξεις, 

1 παρ. επίλογος, τουλάχιστον 60 λέξεις

Προσοχή: αναφέρουμε οπωσδήποτε συγκεκριμένα παραδείγματα με εκφράσεις που χρησιμοποιείτε αγόρια και κορίτσια όταν βρίσκεστε εκτός τάξης. Φυσικά δε γράφουμε αυτολεξεί βωμολοχίες (που πιθανόν ακούγονται στο προαύλιο του σχολείου μας), διότι προσβάλλουν τον αναγνώστη του κειμένου μας και δεν ταιριάζουν με ένα κείμενο που θα δημοσιευτεί.

(Όποιος θέλει, βέβαια, μπορεί να αναπτύξει περισσότερο τις απόψεις του, χωρίς κανένα περιορισμό σε αριθμό παραγράφων και λέξεων)  

Μονάδες 60 Χαλκίδα

3 -12 - 2012